काठमाडौं । नेपालमा यसपालि मनसुन समयमै आएको भए पनि हाल त्यसको प्रभाव सुस्त देखिएको छ। मौसमविद्हरूका अनुसार पश्चिमी वायु सक्रिय हुँदा मनसुन विस्तार रोकिएको हो। तथापि, बुधवारदेखि केही क्षेत्रहरूमा मौसम बदली हुने संकेत देखिएकाले तत्काल अत्यधिक गर्मीको जोखिम नरहेको बताइएको छ।

समयभन्दा अघि मनसुन, तर पूर्ण विस्तार भएन

यस वर्ष मनसुन सामान्यभन्दा करिब १५ दिनअघि, जेठ १५ गते नेपाल प्रवेश गरेको थियो। त्यसक्रममा पूर्वी क्षेत्रमा भारी वर्षा भएको थियो। तर, पश्चिमतर्फ विस्तार हुन नसक्नुमा प्रमुख कारण पश्चिमी वायुको प्रभुत्व हो।

“मनसुन पूर्वबाट पश्चिमतर्फ विस्तार हुनुपर्ने हो, तर अहिले पश्चिमबाट पूर्वतर्फ बहने वायुले त्यसलाई रोकिरहेको छ,” मौसमविद् प्रतिभा मानन्धर भन्छिन्।

विगतमा पनि मनसुन देशभर फैलिन केही दिन लाग्ने गरेको अनुभव छ। यसपटक बुधवार वा बिहीवारदेखि बादल लाग्ने क्रम सुरु भई आगामी सातासम्म मनसुन विस्तार हुने अनुमान गरिएको छ।

मनसुन अवधि र वर्षाको अनुमान

जल तथा मौसम पूर्वानुमान विभागका अनुसार, यो वर्ष मनसुनको अवधि १२२ दिनको रहनेछ र असोज १४ (सेप्टेम्बर ३०) मा समाप्त हुनेछ। सामान्यतया नेपालमा जुन १३ मा मनसुन भित्रने र अक्टोबर २ मा बाहिरिने मानिन्छ। यस वर्ष भने औसतभन्दा बढी वर्षा हुने अनुमान छ।

तापक्रम र गर्मीको अवस्था

यसपालिको मनसुनमा तापक्रम पनि औसतभन्दा उच्च हुने पूर्वानुमान गरिएको छ। अधिकतम र न्यूनतम दुबै तापक्रम सामान्यभन्दा माथि हुने सम्भावना छ। “मनसुनको अवधिमा पनि कहिलेकाहीँ केही दिन वर्षा रोकिने हुन्छ, जसलाई ‘ब्रेक’ भनिन्छ। त्यसबेला गर्मी बढ्न सक्छ,” मानन्धर भन्छिन्।

हाल तापक्रम चर्किएको अवस्था छैन। सुदूरपश्चिममा मंगलवारसम्म ३६ डिग्रीभन्दा माथि तापक्रम पुगेको छैन भने लुम्बिनीको पश्चिमी भागमा ३७ डिग्री मापन गरिएको छ। काठमाडौँमा अधिकतम तापक्रम ३०.४ डिग्री रहेको छ।

विपद्‌को सम्भावना र तयारी

राष्ट्रिय विपद् जोखिम न्यूनीकरण तथा व्यवस्थापन प्राधिकरणका अनुसार, यस वर्षको मनसुनमा झन्डै २० लाख मानिस प्रभावित हुने अनुमान गरिएको छ।

२०२४ मा बाढी, पहिरो लगायतका घटनामा ४९५ जनाको ज्यान गएको थियो। यसपालि ४ लाख ५७ हजार परिवार प्रभावित हुने र तीमध्ये १० प्रतिशत प्रत्यक्ष असरमा पर्ने अनुमान गरिएको छ।

“हामीले मनसुनसम्बन्धी राष्ट्रिय कार्ययोजना तयार गरी सबै तहहरूलाई सतर्क गराएका छौँ,” प्राधिकरणका प्रवक्ता रामबहादुर केसीले बताए।

सम्भावित जोखिम क्षेत्रमा सुरक्षा जनशक्ति तैनाथ गरिएको छ भने १३ जिल्लाका ४९ स्थानमा साइरन जडान गरी सतर्कता बढाइएको छ। आपतकालीन अवस्थामा सञ्चार समन्वयका लागि केन्द्रदेखि स्थानीय तहसम्म आकस्मिक प्रणाली विकास गरिएको छ।