काठमाडौं – नेपालको राजनीतिमा लामो समयदेखि दुई ठूला दल कांग्रेस र एमालेको वर्चस्व रहँदै आएको छ। तर पछिल्ला वर्षहरूमा ती दलहरूले जनताले अपेक्षा गरेको सुशासन, पारदर्शिता र जवाफदेहिताको प्रत्याभूति गराउन नसकेपछि नयाँ पुस्तामा असन्तोष बढेको छ। यही पृष्ठभूमिमा राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (रास्वपा) उदाएको छ र आज “वैकल्पिक शक्ति” भन्दा पनि “प्रमुख शक्ति” बन्नुपर्ने बहस चुलिएको छ।

३० वर्षभन्दा बढी समय लोकतन्त्र अभ्यास हुँदाहुँदै पनि भ्रष्टाचार, पार्टीभित्रको भागबण्डा, विकासमा ढिलासुस्ती र जनताको आधारभूत सेवामा निराशा—यी सबै कारणले पुराना दलप्रति आस्था घट्दै गएको छ। सरकारमा पुग्दा नपुग्दा, कांग्रेस र एमालेबीच हुने गठबन्धन र सत्ता खेलले जनतालाई राजनीतिकै प्रति उदासीन बनाएको छ। यही असफलताले रास्वपालाई नयाँ विकल्प मात्र नभई, स्थायी प्रमुख शक्ति बन्ने आधार दिएको छ।

रास्वपाको लोकप्रियताको मुख्य कारण सभापति रवि लामिछानेलाई मानिन्छ। संचारकर्मीबाट राजनीतिमा प्रवेश गरेका उनले जनतासँग प्रत्यक्ष संवाद गर्ने शैली, ठाडा प्रश्न उठाउने साहस र भ्रष्टाचारविरुद्धको दृढताले आम मानिसको मन जितेका छन्। भैरहवाबाट नख्खु कारागारमा सरुवाको घटनामै पनि समर्थकहरूको भीड र भावनात्मक समर्थनले उनलाई केवल नेता मात्र नभई युगनेता ठहराउने आवाजहरू बलियो बनाएका छन्।

हाल प्रतिनिधिसभामा रास्वपाका सांसद संख्या थोरै भए पनि उनीहरूले सदनमा प्रस्तुत गर्ने सवालहरूले पुराना दललाई निरन्तर चुनौती दिइरहेका छन्। यही कारण, कांग्रेस र एमालेका शीर्ष नेतासम्मले रास्वपालाई प्रमुख प्रतिपक्ष जस्तो व्यवहार गर्न थालेका छन्। सांसद शिशिर खनालले हालै भनेका थिए, “हामी १९ जना सांसद हुँदा यत्रो धौ–धौ पार्छौं, १९० जना हुँदा के होला ?” – यो भनाइ जनतामाझ रास्वपाको भविष्यप्रति आशा जगाउने खालको छ।

तर रास्वपाको यात्रामा चुनौती पनि कम छैन। संगठन विस्तार, नेतृत्वमा निरन्तरता, आन्तरिक लोकतन्त्रको अभ्यास, र सत्ताको स्वाद चाखिसकेपछि पनि प्रारम्भिक प्रतिबद्धता कायम राख्ने विषयमा प्रश्न उठ्ने गरेको छ। तर, पुराना दलहरूले दशकौँमा दिन नसकेको सुधारको संकेत रास्वपाले छोटो अवधिमै देखाएको छ भने त्यसलाई प्रमुख शक्ति बन्ने यात्राको आधार मान्न सकिन्छ।

आज रास्वपालाई वैकल्पिक शक्ति भनेर सीमित गर्नुभन्दा, प्रमुख शक्ति बनाउने जनआन्दोलन र ऊर्जा देखिँदैछ। पुराना दलहरूको असफलताले थकित जनतालाई अब “नयाँ अभ्यास” मात्र होइन, “नयाँ सत्ता–संस्कृति” चाहिएको छ। रास्वपाले त्यो निर्वाह गर्न सके, नेपाली राजनीतिमा प्रमुख शक्ति बन्ने दिन टाढा छैन।